ΜΚΟ και Σκιώδη Κυκλώματα: Η Σκοτεινή Πλευρά της Ανθρωπιστικής Βοήθειας

Reading Time: 5 minutes

Ορισμένες ΜΚΟ, ενώ επισήμως προωθούν ανθρωπιστικούς σκοπούς, έχουν κατηγορηθεί ότι λειτουργούν ως κάλυψη για παράνομες δραστηριότητες όπως η διακίνηση ανθρώπων και η παράνομη μεταφορά μεταναστών.

Στις τελευτατές δεκαετίες, οι μη κυβερνητικές οργανώσεις (ΜΚΟ) έχουν αποκτήσει κεντρικό ρόλο στην παροχή ανθρωπιστικής βοήθειας σε πρόσφυγες και μετανάστες. Ωστόσο, πίσω από τον φαινομενικά αλτρουιστικό τους σκοπό, κρύβονται συχνά σκιώδη δίκτυα που εκμεταλλεύονται την απελπισία των ανθρώπων. Από εμπλοκές σε κυκλώματα διακίνησης μέχρι οικονομικές απάτες, οι κατηγορίες εναντίον ορισμένων ΜΚΟ είναι σοβαρές και απαιτούν διεξοδική διερεύνηση.

Το παζλ της διακίνησης: ΜΚΟ ως “κάλυμμα”

Υπάρχουν καταγεγραμμένα παραδείγματα όπου ΜΚΟ (Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις), που επίσημα δραστηριοποιούνται σε τομείς όπως η διάσωση προσφύγων, η προστασία ζώων ή η κοινωνική αλληλεγγύη, έχουν κατηγορηθεί ότι λειτουργούν ως «κάλυμμα» για παράνομες δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων:

• Διακίνηση ανθρώπων (π.χ. μετανάστες ή θύματα εμπορίας ανθρώπων).
• Διακίνηση ζώων (σπάνια είδη, κατοικίδια χωρίς νόμιμη άδεια κτλ.).

Παραδείγματα:

1. Sea-Watch / Sea-Eye (Μεσόγειος, 2015-σήμερα)
   • Ορισμένες ευρωπαϊκές ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στη διάσωση μεταναστών στη Μεσόγειο έχουν κατηγορηθεί από ιταλικές και άλλες αρχές ότι ενδέχεται να διευκολύνουν (έμμεσα ή άμεσα) τα δίκτυα λαθρεμπορίας ανθρώπων από τη Λιβύη και άλλες αφρικανικές χώρες προς την Ευρώπη.
   • Δεν σημαίνει ότι όλες οι ΜΚΟ εμπλέκονται — αλλά έγιναν συγκεκριμένες έρευνες για κάποιες που φέρονται να συνεννοούνταν με διακινητές.
2. Moria Camp NGO Network (Λέσβος, 2015-2020)
   • Στην Ελλάδα, ειδικά γύρω από τη δομή της Μόριας, υπήρξαν καταγγελίες ότι κάποιες μικρές, άγνωστες ΜΚΟ, στελεχωμένες από ξένους εθελοντές, λειτουργούσαν χωρίς σαφή έλεγχο, ενώ υπήρχαν υποψίες ότι μερικές παρείχαν κάλυψη για παράνομη είσοδο ανθρώπων ή ακόμη και για σεξουαλική εκμετάλλευση.
3. Wildlife NGOs (Ασία και Αφρική)
   • Σε κάποιες χώρες της Αφρικής και της Νοτιοανατολικής Ασίας, ΜΚΟ προστασίας άγριας ζωής έχουν κατηγορηθεί ότι λειτουργούσαν ως βιτρίνα για λαθρεμπόριο ζώων: για παράδειγμα, μεταφορά απειλούμενων ειδών (π.χ. παπαγάλοι, πιθηκάκια, ερπετά) με πλαστά έγγραφα “διάσωσης”.
4. Adoption NGOs (Αμερική, Αφρική, Ασία)
   • Υπάρχουν επίσης περιστατικά όπου ΜΚΟ που δήλωναν ότι ασχολούνται με υιοθεσίες παιδιών αποδείχθηκε ότι συμμετείχαν σε παράνομες υιοθεσίες ή ακόμα και σε εμπορία παιδιών, ειδικά σε χώρες με αδύναμη κρατική εποπτεία (π.χ. Χαΐτη μετά τον σεισμό του 2010).

---

Γενικά μοτίβα

Συνήθως, σε τέτοιες περιπτώσεις:

• Πρόκειται για πολύ μικρές ή άγνωστες ΜΚΟ.
• Υπάρχει έλλειψη λογοδοσίας (δεν κάνουν εκθέσεις πεπραγμένων, δεν έχουν σαφείς οικονομικές καταστάσεις).
• Εκμεταλλεύονται καταστάσεις κρίσης (πόλεμοι, προσφυγικές ροές, φυσικές καταστροφές).
• Συχνά έχουν διεθνείς “χορηγούς” που δεν ελέγχουν αποτελεσματικά τι συμβαίνει στο έδαφος.

Χρηματοδότηση και αδιαφάνεια

Ένα μεγάλο πρόβλημα είναι η έλλειψη διαφάνειας στη χρηματοδότηση των ΜΚΟ. Πολλές λειτουργούν με δωρεές από ιδιώτες ή κράτη, χωρίς επαρκή έλεγχο. Σε ορισμένες περιπτώσεις:

• Τα χρήματα χρησιμοποιούνται για να “αγοράσουν” πρόσφυγες από διακινητές, δίνοντας κίνητρο για περαιτέρω διακίνηση.
• Οι λογαριασμοί κάποιων ΜΚΟ δείχνουν ύποπτες συναλλαγές σε offshore τράπεζες.

Η Europol έχει επισημάνει ότι ορισμένοι διακινητές δημιουργούν ψεύτικες ΜΚΟ για να νομιμοποιήσουν τη δραστηριότητα τους, εκμεταλλευόμενοι την εμπιστοσύνη που έχουν οι οργανισμοί αυτοί.

Θύματα ή συνεργάτες;

Ακόμη και όταν οι ΜΚΟ δεν εμπλέκονται άμεσα, η παρουσία τους μπορεί να ενισχύει έμμεσα τα εγκληματικά δίκτυα. Παραδείγματα:

• Η παροχή τροφής και ιατρικής φροντίδας σε μη νόμιμες διαβάσεις (π.χ. στη Μεσόγειο) μπορεί να ενθαρρύνει περισσότερους να ρισκάρουν τη ζωή τους.
• Οι διακινητές χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες των ΜΚΟ ως “διαφήμιση”, διαβεβαιώνοντας τους μετανάστες ότι θα βρουν βοήθεια.

Τι πρέπει να γίνει;

Σε μια εποχή όπου οι ανθρώπινες και ζωικές ζωές γίνονται συχνά αντικείμενο εκμετάλλευσης ακόμα και πίσω από το “ευγενές” προσωπείο μιας ΜΚΟ, η ανάγκη για διαφάνεια, λογοδοσία και ενεργή εγρήγορση δεν είναι πολυτέλεια — είναι καθήκον.
Οι ΜΚΟ που τιμούν το όνομά τους πρέπει να επιδιώκουν τον αυστηρό έλεγχο, όχι να τον φοβούνται.
Κράτος και πολίτες οφείλουν να διαμορφώσουν ένα πλαίσιο όπου η αληθινή βοήθεια διακρίνεται ξεκάθαρα από την εκμετάλλευση.
Γιατί τελικά, η αλληλεγγύη χωρίς αλήθεια δεν είναι αρετή — είναι απάτη.