Ο Δικέφαλος Αετός και ο Μύθος της «Μεγάλης Αλβανίας»: Όταν τα Σύμβολα Κλέβονται από την Ιστορία

Reading Time: 4 minutes

Ένα σύμβολο με ρίζες στη Μεσοποταμία και στο Βυζάντιο.

Ο δικέφαλος αετός, που σήμερα κοσμεί τη σημαία της Αλβανίας και εμφανίζεται σε αλυτρωτικές απεικονίσεις της λεγόμενης «Μεγάλης Αλβανίας», είναι ένα σύμβολο με βαθύτατες ρίζες στην Ανατολή και τον Χριστιανισμό, και ουδεμία οργανική σχέση έχει με την αλβανική εθνογένεση.

Η πρώτη εμφάνιση του δικέφαλου αετού εντοπίζεται ήδη από την εποχή των Χετταίων στη Μεσοποταμία, περί τον 13ο αιώνα π.Χ., ως σύμβολο δύναμης και θεϊκής εξουσίας (π.χ. στη βασιλική σφραγίδα της Τούσαντα). Αργότερα επανεμφανίζεται στην Ασσυριακή και Βαβυλωνιακή τέχνη, αλλά και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως μονόκερως αετός – σύμβολο του Ιούπιτερ και του Καίσαρα.

Ο δικέφαλος αετός καθιερώθηκε από το Βυζάντιο κατά τον 11ο-12ο αιώνα, πιθανώς από την εποχή των Κομνηνών, ως σύμβολο της δυαδικής εξουσίας: Ανατολή και Δύση, Κράτος και Εκκλησία, Κωνσταντινούπολη και Ρώμη. Μετά την Άλωση της Πόλης (1453), υιοθετήθηκε από τους Ρώσους Τσάρους, τους Σέρβους, αλλά και από την Ορθόδοξη Εκκλησία ως πνευματικό σύμβολο της συνέχειας του Βυζαντίου.

📚 Πηγές:

• Steven Runciman, The Byzantine Theocracy, Cambridge University Press.
• David Talbot Rice, Art of the Byzantine Era, Thames & Hudson.
• G. Ostrogorsky, History of the Byzantine State, Rutgers University Press.

---

Ο Σκεντέρμπεης, ο Δικέφαλος και η προσπάθεια νομιμοποίησης

Ο Γεώργιος Καστριώτης (Σκεντέρμπεης), ευγενής και στρατηγός που έδρασε στον 15ο αιώνα, είναι το πρόσωπο-κλειδί μέσω του οποίου ο δικέφαλος αετός εισήχθη στο αλβανικό φαντασιακό. Ο ίδιος ανήκε σε χριστιανική οικογένεια που είχε τιτλοφορηθεί από το Βυζάντιο, και έφερε ως εραλδικό έμβλημα τον δικέφαλο αετό, προφανώς λόγω βυζαντινής επιρροής και όχι εθνικής ταύτισης.

Ο Σκεντέρμπεης δεν υπήρξε ποτέ «Αλβανός εθνάρχης» με τη νεοτερική έννοια. Αγωνίστηκε ως τοπικός Χριστιανός ηγεμόνας εναντίον των Οθωμανών, και συμμαχούσε συχνά με τη Βενετία και την παπική Δύση. Η εθνοποίηση του ρόλου του έγινε πολύ αργότερα, τον 19ο-20ό αιώνα, από τους εθνικιστές της Αλβανικής Αναγέννησης (Rilindja Kombëtare), που τον μετέτρεψαν εκ των υστέρων σε προφήτη του έθνους.

📚 Πηγές:

• Noel Malcolm, Kosovo: A Short History, Pan Books.
• Miranda Vickers, The Albanians: A Modern History, I.B. Tauris.

---

Η Αλβανία ως κράτος: Γέννηση μόλις το 1912

Η Αλβανία ανακηρύσσεται ανεξάρτητο κράτος το 1912, μέσα στη δίνη των Βαλκανικών Πολέμων. Μέχρι τότε, δεν υπήρχε καμία οργανωμένη αλβανική κρατική οντότητα ή δομή, ούτε κοινό θρησκευτικό ή γλωσσικό υπόβαθρο – οι αλβανόφωνοι ήταν Ορθόδοξοι, Μουσουλμάνοι και Καθολικοί, σε διάσπαρτες περιοχές της Ηπείρου, της Σερβίας, της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.

Η σημαία της νέας χώρας υιοθέτησε τον δικέφαλο αετό ως δήλωση «εθνικής υπερηφάνειας», αν και η χρήση του ήταν δάνειο από τον Σκεντέρμπεη και κατ’ επέκταση από το Βυζάντιο.

---

Ο Χάρτης της «Μεγάλης Αλβανίας» και η πολιτική εργαλειοποίηση του αετού

Ο δικέφαλος αετός, σήμερα, είναι το πιο ισχυρό και συμβολικά φορτισμένο έμβλημα στην αλβανική πολιτική και κοινωνία. Όμως, χρησιμοποιείται συχνά πέραν της επίσημης σημαίας: σε πανό, φανέλες, γκράφιτι και κυρίως σε χάρτες της λεγόμενης «Μεγάλης Αλβανίας», που περιλαμβάνει:

• όλη την Αλβανία,
• το Κοσσυφοπέδιο (de facto αυτόνομο, αλλά υπό διεθνή διαπραγμάτευση),
• περιοχές της Βόρειας Μακεδονίας (π.χ. Τέτοβο),
• τμήματα του Μαυροβουνίου,
• και φυσικά τη Βόρεια Ήπειρο (ελληνικό έδαφος).

Αυτός ο χάρτης δεν έχει καμία νομική ή ιστορική βάση, και χρησιμοποιείται από εξτρεμιστικά στοιχεία που προωθούν την ιδέα ενός μεγαλοϊδεατικού αλβανισμού, ο οποίος συγκρούεται άμεσα με το διεθνές δίκαιο και την εθνική κυριαρχία γειτονικών χωρών.

📚 Πηγές:

• International Crisis Group: Reports on Western Balkans.
• European Parliament Briefings: Ethnic tensions in the Balkans.
• Human Rights Watch: Kosovo and Albanian nationalism.

---

Συμπερασματικά

Ο δικέφαλος αετός είναι σύμβολο της Ανατολής, του Βυζαντίου και της χριστιανικής παράδοσης – και όχι της αλβανικής κρατικής συνέχειας, αφού τέτοια κρατική παράδοση δεν υπήρχε έως το 1912.

Η χρήση του συμβόλου από τους Αλβανούς δεν είναι προβληματική από μόνη της, όταν αφορά την εθνική τους ταυτότητα. Γίνεται όμως επικίνδυνη και παραπλανητική όταν συνοδεύεται από αναθεωρητικούς χάρτες, ρητορική μίσους και φαντασιώσεις μεγαλοϊδεατισμού.

Η ιστορία δεν είναι τράπεζα συμβόλων προς δανεισμό. Όταν τα σύμβολα γίνονται εργαλεία εθνικιστικής αυταπάτης, τότε δεν υπηρετούν την ιστορική αλήθεια – αλλά την πολιτική παραχάραξη.