80 Χρόνια από το Νταχάου: Όταν η Μνήμη Απειλείται από την Κάλπη στη Γερμανία

Reading Time: 3 minutes

80 χρόνια από την απελευθέρωση του Νταχάου, η ιστορική μνήμη δοκιμάζεται από την άνοδο της ακροδεξιάς στη Γερμανία. Μαρτυρίες, στατιστικά και προειδοποιήσεις που δεν πρέπει να αγνοηθούν.

«Δεν πρέπει να ξεχαστεί ποτέ». Αυτά ήταν τα λόγια που επαναλάμβανε ο Χέρμαν Ράις, ένας από τους επιζώντες του Νταχάου. Και όμως, 80 χρόνια μετά την απελευθέρωση του πρώτου στρατοπέδου συγκέντρωσης των Ναζί, η μνήμη απειλείται — όχι μόνο από το πέρασμα του χρόνου, αλλά και από την πολιτική στροφή που παρατηρείται στη σημερινή Γερμανία.

Το 2025 βρίσκει τη χώρα να τιμά μια μαύρη επέτειο: οκτώ δεκαετίες από τη λήξη της ναζιστικής εποχής, από την αποκάλυψη των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας που σημάδεψαν την Ευρώπη και όλον τον κόσμο. Κι όμως, αυτή η χρονιά μοιάζει πιο επίκαιρη από ποτέ — όχι μόνο ως ανάμνηση του παρελθόντος, αλλά ως προειδοποίηση για το μέλλον.

---

Η σιωπή των μαρτύρων

Οι τελευταίοι επιζώντες και μάρτυρες του Ολοκαυτώματος φεύγουν. Οι φωνές που κάποτε βροντοφώναζαν την αλήθεια γίνονται ηχογραφήσεις και υποσημειώσεις σε εγχειρίδια ιστορίας. Το Νταχάου, το Άουσβιτς, το Μπέργκεν-Μπέλσεν γίνονται μουσεία — πολύτιμα, μα σιωπηλά.

Ο Χάιντς Μπέντερ, Αμερικανός στρατιώτης που απελευθέρωσε το Νταχάου, το είχε περιγράψει ως «μια πύλη στην κόλαση». Η Σάρα Φρίντμαν, που επέζησε σε υπόγειο της Βιέννης, είχε πει: «Φοβάμαι πως όταν φύγουμε όλοι, θα πάψει να είναι αληθινό για κάποιους».

---

Η άνοδος της λήθης — και της ακροδεξιάς

Η ανησυχία αυτή δεν είναι αφηρημένη. Σήμερα, το ακροδεξιό κόμμα AfD (Εναλλακτική για τη Γερμανία), που κάποτε θεωρούνταν περιθωριακό, καταγράφει ανοδικά ποσοστά, ιδίως σε ανατολικές περιφέρειες. Δηλώσεις στελεχών του όπως «ο Χίτλερ δεν ήταν παρά μια λεπτομέρεια της ιστορίας» καταδεικνύουν μια πολιτική κουλτούρα που φλερτάρει με την αμνησία — ή και τη διαστρέβλωση.

---

Μαρτυρίες από την Κόλαση

Η ζωντανή μαρτυρία είναι ασπίδα απέναντι στη λήθη. Οι ακόλουθες ιστορίες είναι κομμάτια της αλήθειας:

• Πίτερ Γκάρντος: Μεταφέρθηκε στο Νταχάου το 1944. Απελευθερώθηκε το 1945. «Ήταν η σημαντικότερη στιγμή της ζωής μου», είπε το 2021.
• Γκάι Πιερ Γκοτιέ: Θυμάται τον Αμερικανό στρατιώτη που εμφανίστηκε σαν από θαύμα. «Εκείνο το πρωινό του Απριλίου, ξαφνικά ήμασταν ελεύθεροι».
• Έρνεστ Γκρος: Περίμενε να οδηγηθεί στα κρεματόρια όταν οι Γερμανοί φρουροί άρχισαν να τρέχουν. Η ζωή του σώθηκε την τελευταία στιγμή.
• Άντολφ Μάισλινγκερ: Πολιτικός κρατούμενος. «Ήταν σαν θαύμα… οι φίλοι μου έτρεχαν προς το μέρος μου».
• Ντάλας Πέιτον: Αμερικανός απελευθερωτής. «Είδα ένα τρένο γεμάτο πτώματα. Και δυο ζωντανούς σκελετούς να αγκαλιάζονται».

---

Νταχάου: Στοιχεία και Φρίκη

• Ίδρυση: 22 Μαρτίου 1933 – Πρώτο στρατόπεδο συγκέντρωσης των Ναζί
• Τοποθεσία: 16 χλμ. από το Μόναχο
• Κρατούμενοι: ~200.000
• Θάνατοι: Τουλάχιστον 41.500
• Ομάδες στόχοι: Εβραίοι, πολιτικοί αντίπαλοι, Ρομά, ομοφυλόφιλοι, κληρικοί, αντιστασιακοί
• Απελευθέρωση: 29 Απριλίου 1945, από την 7η Αμερικανική Στρατιά

---

Η μνήμη δεν είναι μνημείο. Είναι ευθύνη.

Η 80ή επέτειος από την απελευθέρωση του Νταχάου δεν είναι μόνο ιστορικό ορόσημο. Είναι καμπανάκι εγρήγορσης. Οι νέες γενιές δεν έχουν πια πρόσβαση στη μαρτυρία, μόνο σε αφηγήσεις. Η ευθύνη όλων μας είναι να διατηρήσουμε τη μνήμη όχι απλώς ως θύμηση, αλλά ως ενεργή συνείδηση.

Γιατί όταν η ιστορική μνήμη σιωπά, η προπαγάνδα ψιθυρίζει. Και μετά φωνάζει.

---

Περαιτέρω Ανάγνωση & Δράση

• Βιβλία:
  • The Survivor – Jack Eisner
  • The Boxer – Tammie Leipziger
• Ντοκιμαντέρ:
  • Shoah – Claude Lanzmann
  • Night and Fog – Alain Resnais
• Μνημεία για επίσκεψη:
  • Μνημείο Ολοκαυτώματος Βερολίνου
  • Μουσείο Ολοκαυτώματος Θεσσαλονίκης