Ο Καρδινάλιος που Αναθεμάτισε την Ενότητα και Έφερε το Σχίσμα των Εκκλησιών

Reading Time: 5 minutes

Η αποστολή του 1054, ο Καρδινάλιος Ουβέρτος και η τραγωδία μιας φιλοδοξίας χωρίς όρια.

Το 1054 δεν ήταν απλώς ένα ακόμη έτος στη μακραίωνη πορεία της Χριστιανοσύνης. Ήταν το έτος που γράφτηκε με πικρό μελάνι στη συλλογική μνήμη της Εκκλησίας. Ένα έτος-ορόσημο, όπου η πολιτική φιλοδοξία ντύθηκε με θεολογικό μανδύα και το ρήγμα που χρόνια ετοιμαζόταν, μετατράπηκε σε ανοιχτή πληγή. Στην καρδιά αυτής της ιστορικής καμπής στέκεται μια μορφή σκοτεινή και καταλυτική: ο Καρδινάλιος Ουβέρτος, απεσταλμένος του Πάπα Λέων Θ΄. Με μια πράξη αλαζονείας που δεν είχε προηγούμενο, άφησε πάνω στην Αγία Τράπεζα της Αγίας Σοφίας ένα έγγραφο αναθεματισμού. Μια χειρονομία που αντί να φέρει διάλογο, επισφράγισε τη ρήξη.

---

Η Αποστολή του Πάπα και το Προκαθορισμένο Χάσμα

Η αποστολή που στάλθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1054 ήταν υπό την ηγεσία του Καρδιναλίου Ουβέρτου, και παρόλο που προοριζόταν να επιλύσει τις διαφορές μεταξύ των δύο Εκκλησιών, η πορεία της ήταν καταστροφική για την ενότητα του Χριστιανισμού. Ο Πάπας Λέων Θ΄ είχε ήδη πεθάνει πριν φτάσει η αντιπροσωπεία στην Κωνσταντινούπολη, ωστόσο η διαχείριση του όλου εγχειρήματος δείχνει ξεκάθαρα τις φιλοδοξίες του Παπισμού εκείνης της εποχής.

Στην Κωνσταντινούπολη, η αντιπροσωπεία ανήλθε σε νέα ύψη διεκδίκησης, επιδιώκοντας να αναγνωρίσει την υπεροχή του Παπικού αξιώματος. Στην πράξη, ο Καρδινάλιος Ουβέρτος επέλεξε να προχωρήσει σε μια κίνηση που προκάλεσε σοκ και οδήγησε στον οριστικό χωρισμό: άφησε πάνω στην Αγία Τράπεζα της Αγίας Σοφίας ένα έγγραφο αναθεματισμού του Πατριάρχη Κωνσταντίνου Μιχαήλ Κηρουλάριου, αλλά και όλων των Ορθοδόξων χριστιανών. Η πράξη αυτή δεν μπορούσε παρά να θεωρηθεί προσβολή από την πλευρά της Ορθόδοξης Εκκλησίας και να ενισχύσει την αίσθηση ότι ο Παπισμός, παρότι αναγνωριζόταν μεν ως πρώτος μεταξύ ίσων στην Εκκλησία, είχε υπερβεί τα όρια της αυθεντίας του, αξιώνοντας μια εξουσία που δεν του αναγνώριζαν ούτε οι Οικουμενικές Σύνοδοι.

---

Ο Παπισμός και η Αξίωση της Πανοικουμενικότητας

Η εικόνα του Παπισμού κατά τον 11ο αιώνα, και ιδιαίτερα του Πάπα Λέων Θ΄, αναδεικνύει την πλήρη διαφοροποίηση των δύο Εκκλησιών σε θεολογικό, διοικητικό και πολιτικό επίπεδο. Αν και η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία είχε επισημάνει το προβάδισμα του Πάπα μεταξύ των Πατριαρχών, το αναγνωρισθέν πρωτείο αφορούσε περισσότερο μια τιμή και σεβασμό για την Εκκλησία της Ρώμης και λιγότερο μια πραγματική υπεροχή εξουσίας πάνω από τις άλλες Εκκλησίες. Αντίθετα, ο Πάπας Λέων Θ΄ και οι ακόλουθοί του επιδίωξαν να προχωρήσουν σε μια απολύτως υπερβολική αξίωση για δικαιώματα και εξουσία, που ξεπερνούσαν κατά πολύ τη συνείδηση του υπόλοιπου Χριστιανικού κόσμου.

Η απαίτηση, να θεωρηθεί ο Πάπας ως ο μόνος επίσκοπος που είναι αποστολικός και πρωθιεράρχης της συνολικής Εκκλησίας, πάνω από όλους τους Πατριάρχες και τις Οικουμενικές Συνόδους, ήταν η αιτία της ρήξης. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν μπορούσε να αποδεχτεί την αξίωση να έχει εξουσία πάνω από τις Οικουμενικές Συνόδους ή να θεωρείται ανώτερος από τους άλλους Πατριάρχες. Εδώ, ο Παπισμός φάνηκε να αγνοεί τη θεολογική παράδοση των Οικουμενικών Συνόδων, οι οποίες υποστήριζαν την ισότητα των Πατριαρχών και της Εκκλησίας εν γένει.

---

Ανακολουθίες και Αξιώσεις: Στο Όνομα της Θείας Εξουσίας

Η επιμονή του Παπισμού να επικαλείται την «Θεού δικαίου» για να υποστηρίξει τις αξιώσεις του εκτός των καθορισμένων θεολογικών πλαισίων είναι ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα σημεία αυτής της ιστορικής περιόδου. Η έννοια του «Θεού δικαίου», που αναφερόταν στην εξουσία του Πάπα να αποφασίζει και να επιβάλλει την αλήθεια της Εκκλησίας, είχε ήδη αρχίσει να αποκτά έναν απόλυτο χαρακτήρα, χωρίς να αφήνει περιθώρια για διάλογο ή συνεργασία με την Ορθόδοξη Εκκλησία.

Οι αξιώσεις του Παπισμού δεν περιορίζονταν μόνο στην εκκλησιαστική εξουσία αλλά και στη διακυβέρνηση του κόσμου, μια φιλοδοξία που ξεπερνούσε τις θρησκευτικές του αρμοδιότητες. Οι εχθροπραξίες και η αναγωγή του Παπισμού σε απόλυτο ηγέτη του Χριστιανισμού έθεσαν το θεμέλιο για την απομάκρυνση των δύο Εκκλησιών και την τελική διάσπαση.

---

Συμπεράσματα

Η πράξη του Καρδιναλίου Ουβέρτου το 1054, καθώς και οι αξιώσεις του Παπισμού για υπερβολική εξουσία, καταδεικνύουν τις βαθιές ανακολουθίες και τη φιλοδοξία για απόλυτο έλεγχο στην Εκκλησία. Η αναθεματιστική πράξη εναντίον του Πατριάρχη Κωνσταντίνου Μιχαήλ Κηρουλάριου και η υπερβολική διεκδίκηση της «Θείας εξουσίας» από τον Παπισμό αποτέλεσαν τον καταλύτη για την οριστική ρήξη μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Η σύγκρουση αυτή έχει αφήσει ανεξίτηλο το σημάδι της στην ιστορία της Χριστιανοσύνης, αναδεικνύοντας τις επιπτώσεις των θρησκευτικών φιλοδοξιών και των πολιτικών παιχνιδιών στην Εκκλησία.

---

Σύντομο Βιογραφικό: Καρδινάλιος Ουβέρτος του Σιλβά Κάντιδα (Humbert of Silva Candida)

Ο Καρδινάλιος Ουβέρτος (Humbertus Silvae Candidae), μοναχός της μονής του Moissac (Η μονή του Μοϊσσακίου (λατ. Moissac) είναι ιστορικό μοναστήρι στη νότια Γαλλία, στην επαρχία του Ταρν-ε-Γκαρόν (Tarn-et-Garonne), κοντά στον ποταμό Γκαρόν), και στενός συνεργάτης του Πάπα Λέων Θ΄ , υπήρξε μία από τις πιο αμφιλεγόμενες φυσιογνωμίες του 11ου αιώνα. Διακρίθηκε για τη θεολογική του συγκρότηση αλλά και για την αδιαλλαξία του, ιδίως ως προς τα ζητήματα εξουσίας του Παπισμού. Ως επικεφαλής της παπικής αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη το 1054, πρωταγωνίστησε στην ανακήρυξη του αναθεματισμού κατά του Πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου, προκαλώντας το οριστικό Σχίσμα ανάμεσα στην Ανατολική και τη Δυτική Εκκλησία. Πέθανε το 1061, αφήνοντας πίσω του μια πικρή κληρονομιά διχασμού.

Πηγές:

• Μιχαήλ Ψελλός, Χρονικά και Συμβάντα της Εποχής
• Πατριάρχης Ιωάννης Βαρδάρης, Η Ιστορία του Σχίσματος
• Ιστορικοί Χρονικοί του 11ου αιώνα, Χρυσόστομος Σμύρνης