Αλβανία: Μύθοι και Πραγματικότητες για την Αρχαιότητα ενός Νεογέννητου Κράτους

Reading Time: 4 minutes

Η Αλβανία ιδρύθηκε το 1912, όμως το αφήγημα περί αρχαίας καταγωγής από τους Ιλλυριούς τίθεται εν αμφιβόλω. Ποια είναι η ιστορική αλήθεια πίσω από το όνομα, τη γλώσσα και τις ρίζες της;

Η Αλβανία, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, αποτελεί ένα σχετικά νέο κράτος που καθιερώθηκε το 1912 με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της από την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πριν από αυτή την περίοδο, η περιοχή δεν είχε συγκροτηθεί ποτέ ως ενιαίο, ανεξάρτητο κράτος, αλλά αποτελούσε τμήμα διαφόρων αυτοκρατοριών και πολιτισμικών επιρροών – ελληνιστικής, ρωμαϊκής, βυζαντινής και οθωμανικής¹.

Η καταγωγή του ονόματος «Αλβανία»

Το όνομα «Αλβανία» (Albania) δεν έχει ιλλυρική προέλευση. Η παλαιότερη γνωστή αναφορά του προέρχεται από τον γεωγράφο Κλαύδιο Πτολεμαίο τον 2ο αιώνα μ.Χ., ο οποίος αναφέρει μια φυλή ή περιοχή με το όνομα “Albanoi” στην περιοχή που αντιστοιχεί περίπου στη σημερινή κεντρική Αλβανία². Ωστόσο, αυτό δεν υποδηλώνει ύπαρξη κράτους ή ενιαίου πολιτισμικού σχηματισμού. Το όνομα έγινε διεθνώς αποδεκτό στους Νεότερους Χρόνους, κυρίως από Δυτικούς χαρτογράφους και διπλωμάτες³.

Το εσωτερικό όνομα «Shqipëria»

Το όνομα που χρησιμοποιούν οι ίδιοι οι Αλβανοί για τη χώρα τους είναι «Shqipëria», το οποίο προέρχεται πιθανότατα από τη λέξη «shqip», που σημαίνει «κατανοητός» ή «καθαρός», και συνδέεται με την έννοια της «καθαρής ή κατανοητής γλώσσας»⁴. Εναλλακτικά, υπάρχει και η θεωρία που το συνδέει με τον αετό – σύμβολο της αλβανικής εθνικής ταυτότητας και δύναμης. Ο αετός, εξάλλου, αποτελεί και το εθνικό τους έμβλημα. Η προέλευση αυτού του ονόματος παραμένει ασαφής, ενώ η πρώτη του καταγραφή εμφανίζεται μετά τον 17ο αιώνα.

Η ιλλυρική γλώσσα και η απουσία γραφής

Οι Ιλλυριοί ήταν μια ομάδα ινδοευρωπαϊκών φυλών που ζούσαν στις δυτικές ακτές της Βαλκανικής⁵. Δεν άφησαν γραπτά κείμενα στη δική τους γλώσσα και δεν φαίνεται να ανέπτυξαν δικό τους αλφάβητο. Οι λίγες λέξεις που διασώθηκαν προέρχονται κυρίως από επιγραφές άλλων λαών ή μέσα από τα έργα αρχαίων συγγραφέων. Η ιλλυρική γλώσσα παραμένει ουσιαστικά ακατάληπτη και δεν έχει αποδειχθεί κάποια άμεση γλωσσική της σχέση με τα αλβανικά⁶.

Το αλβανικό αλφάβητο και η καθιέρωσή του

Το πρώτο ενιαίο αλβανικό αλφάβητο καθιερώθηκε το 1908 στο Συνέδριο της Μοναστίρ (Μπίτολα). Βασίστηκε στο λατινικό αλφάβητο, με σκοπό την τυποποίηση της γλώσσας και την υποστήριξη του αλβανικού εθνικού κινήματος⁷. Μέχρι τότε, χρησιμοποιούνταν διαφορετικά συστήματα γραφής (ελληνικό, αραβικό, λατινικό και κυριλλικό), ανάλογα με τη θρησκεία και την περιοχή.

Ιστορικές επιρροές και πολιτισμική σύγχυση

Οι περιοχές που σήμερα συγκροτούν την Αλβανία επηρεάστηκαν έντονα από τις εκάστοτε κυρίαρχες αυτοκρατορίες: ελληνιστική και ρωμαϊκή κυριαρχία στην αρχαιότητα, βυζαντινή περίοδος με έντονη παρουσία του ελληνικού πολιτισμού και, στη συνέχεια, Οθωμανική κατοχή για αιώνες⁸. Δεν υπήρξε ποτέ κρατική οντότητα με την επωνυμία «Αλβανία» κατά την αρχαιότητα ή τον Μεσαίωνα.

Ο εθνικός μύθος και η σύγχυση με τους Ιλλυριούς

Ένα βασικό στοιχείο του σύγχρονου αλβανικού εθνικού αφηγήματος είναι ο ισχυρισμός περί απευθείας καταγωγής από τους Ιλλυριούς. Αυτή η θεωρία δεν μπορεί να αποδειχθεί γλωσσολογικά ή αρχαιολογικά και παραμένει αντικείμενο αμφισβήτησης⁹. Παρ’ όλα αυτά, ενισχύεται μέσω της εθνικής εκπαίδευσης και της πολιτικής ρητορικής.

Υπήρξε ποτέ αρχαίο κράτος «Αλβανία»;

Όχι. Δεν υπήρξε πολιτικά οργανωμένο αρχαίο κράτος με το όνομα Αλβανία στην περιοχή της σημερινής χώρας. Οι Ιλλυριοί ήταν διάσπαρτες φυλές, χωρίς ενιαία διοίκηση ή κρατική συγκρότηση, με σποραδικά βασίλεια (π.χ. του βασιλιά Γένθιου)¹⁰.

Το όνομα «Albania» εμφανίζεται για πρώτη φορά στον Πτολεμαίο (2ος αι. μ.Χ.) ως γεωγραφικός όρος που αναφέρεται σε μια φυλή κοντά στο σημερινό Δυρράχιο — όχι σε κράτος².

---

📚 Βιβλιογραφία

---

1. Paparrigopoulos, K. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Εκδ. Κάκτος, 2006. ↩
2. Ptolemy, Claudius. Geographia, 2ος αι. μ.Χ. ↩ ↩²
3. Elsie, R. Historical Dictionary of Albania, Scarecrow Press, 2010. ↩
4. Albanian Academy of Sciences. Fjalori Enciklopedik Shqiptar, Tiranë, 2009. ↩
5. Winnifrith, T. Shattered Eagles: Balkan Fragments, Duckworth, 1995. ↩
6. Malcolm, N. Kosovo: A Short History, Pan Macmillan, 1998. ↩
7. Skendi, S. The Albanian National Awakening, Princeton University Press, 1967. ↩
8. Fine, J.V.A. The Early Medieval Balkans, University of Michigan Press, 1991. ↩
9. Misha, P. “Invention of a Nation”, Balkan Identities, NYU Press, 2004. ↩
10. Wilkes, J.J. The Illyrians, Blackwell Publishing, 1992. ↩