Όσα δεν ξέραμε για τον Γκάντι

Reading Time: 4 minutes

Ανακαλύψτε τις λιγότερο γνωστές και αμφιλεγόμενες πτυχές του Μαχάτμα Γκάντι — από τις απόψεις του για τη βία και τη σεξουαλικότητα έως την πολυπλοκότητα των οικογενειακών του σχέσεων και τη στάση του απέναντι στις κάστες.

Ο Μοχάντας Καραμτσάντ Γκάντι, γνωστός παγκοσμίως ως Μαχάτμα («Μεγάλη Ψυχή»), αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά πρόσωπα του 20ού αιώνα. Η μορφή του ταυτίστηκε με την ειρηνική αντίσταση, την απελευθέρωση της Ινδίας από τον βρετανικό ζυγό και τον ηθικό ακτιβισμό. Όμως, όπως συμβαίνει με κάθε μύθο, πίσω από το φωτοστέφανο υπάρχει πάντα ένας άνθρωπος — και ενίοτε, κάποιες λιγότερο γνωστές, ή και αμφιλεγόμενες, πτυχές.

---

Ο Γκάντι και η σχέση του με τη βία

Ενώ ο Γκάντι είναι παγκοσμίως γνωστός για τη φιλοσοφία του σατγιαγκράχα (αντίσταση μέσω της αλήθειας και της μη-βίας), υπάρχουν στιγμές στην πολιτική του πορεία όπου η στάση του απέναντι στη βία ήταν λιγότερο ξεκάθαρη. Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και αργότερα κατά τις αποικιακές εξεγέρσεις, υποστήριξε τη συμμετοχή Ινδών στον βρετανικό στρατό, θεωρώντας ότι αυτό θα ενίσχυε τη διεκδίκηση μελλοντικής αυτονομίας.

---

Περίεργες απόψεις για τη σεξουαλικότητα

Ο Γκάντι υποστήριζε τον αυστηρό ασκητισμό και την αγαμία — ακόμα και μέσα στον γάμο. Προς το τέλος της ζωής του, εφάρμοζε ένα αμφιλεγόμενο πείραμα: κοιμόταν γυμνός με νεαρές γυναίκες για να «δοκιμάσει τη δύναμη της αυτοσυγκράτησής του». Η πρακτική αυτή, που δικαιολογούσε με θρησκευτικούς και φιλοσοφικούς όρους, έχει προκαλέσει έντονες ηθικές και επιστημονικές αντιδράσεις.

---

Φιλοαποικιακές τάσεις στα πρώτα χρόνια

Λίγοι γνωρίζουν ότι στα πρώτα του χρόνια στη Νότια Αφρική, ο Γκάντι δεν αντιμετώπιζε όλες τις φυλετικές ομάδες με ισότητα. Έχουν διασωθεί επιστολές του όπου ξεχωρίζει τους Ινδούς από τους μαύρους Νοτιοαφρικανούς, δηλώνοντας πως οι Ινδοί «δεν είναι απολίτιστοι σαν τους Ζουλού». Αν και αργότερα αναθεώρησε πολλές από αυτές τις απόψεις, η πρώιμη στάση του δείχνει πως και αυτός εξελίχθηκε μέσα από τα λάθη του.

---

Οικογενειακές εντάσεις

Ο Γκάντι μπορεί να ήταν πνευματικός ηγέτης για εκατομμύρια, αλλά η σχέση του με την οικογένειά του ήταν περίπλοκη. Ο μεγαλύτερος γιος του, Χαρίλαλ, αποξενώθηκε από τον πατέρα του και κατέληξε αλκοολικός και φτωχός. Κατηγορούσε τον Γκάντι ότι έβαζε το «έθνος» πάνω από την οικογένεια και ότι του ασκούσε αφόρητη ηθική πίεση.

---

Στάση απέναντι στις κάστες: Μεταρρύθμιση ή συντήρηση;

Ο Γκάντι αντιτάχθηκε στην πρακτική των “ανέγγιχτων” (untouchability) και υποστήριξε την κοινωνική ενσωμάτωση των Νταλίτ, τους οποίους αποκαλούσε Harijan («παιδιά του Θεού»). Ωστόσο, δεν αμφισβήτησε ριζικά το σύστημα των καστών ως θεσμό· αντίθετα, θεωρούσε ότι μπορούσε να διατηρηθεί με ηθικό και πνευματικό χαρακτήρα, απαλλαγμένο από διακρίσεις. Αυτή η προσέγγιση τον έφερε σε βαθιά σύγκρουση με τον Μπ. Ρ. Άμπεντκαρ, νομικό, πολιτικό και Νταλίτ ο ίδιος, που υποστήριζε την πλήρη κατάργηση του καστικού συστήματος ως εργαλείου καταπίεσης. Η αντιπαράθεση τους κορυφώθηκε το 1932, όταν ο Γκάντι αντιτάχθηκε στο αίτημα του Άμπεντκαρ για ξεχωριστή πολιτική εκπροσώπηση των Νταλίτ, απειλώντας την εθνική ενότητα. Τελικά, μετά από απεργία πείνας του Γκάντι, οι δύο άνδρες κατέληξαν στη Συμφωνία του Πούνα, ένα συμβιβασμό που παραμένει αντικείμενο έντονης κριτικής μέχρι σήμερα.

---

Αντιφασισμός και Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, ο Γκάντι αρνήθηκε τη συμμετοχή της Ινδίας στην πολεμική προσπάθεια των Συμμάχων χωρίς την προηγούμενη ανεξαρτησία της χώρας. Επέμεινε στη μη-βία ακόμη και έναντι του Χίτλερ, στον οποίο μάλιστα απηύθυνε επιστολή ξεκινώντας με τη φράση «Αγαπητέ Φίλε» — πράξη που πολλοί θεώρησαν αφελή ή ανεύθυνη.

---

Τεχνολογία και εκβιομηχάνιση: Μια αντιφατική στάση

Ο Γκάντι αντιτάχθηκε στη βιομηχανική ανάπτυξη, προωθώντας ένα πρότυπο αυτάρκειας και χειρωνακτικής εργασίας (όπως ο αργαλειός). Αυτή η στάση θεωρήθηκε από ορισμένους οπισθοδρομική, ειδικά από τον Νεχρού και άλλους Ινδούς ηγέτες που οραματίζονταν ένα σύγχρονο, βιομηχανικό κράτος.

---

Η ανθρώπινη διάσταση ενός συμβόλου

Ο σκοπός του παρόντος άρθρου δεν είναι να αποκαθηλώσει τον Γκάντι, αλλά να φωτίσει τον άνθρωπο πίσω από τον άγιο. Η ιστορία μάς διδάσκει περισσότερα όταν βλέπουμε τα πρόσωπα στην πλήρη τους πολυπλοκότητα. Ο Γκάντι ήταν ένας άνθρωπος των ιδεών, των αντιφάσεων και των αντιστάσεων. Κι όπως κάθε μεγάλος ηγέτης, άφησε πίσω του έναν μύθο που αξίζει να εξετάζουμε με νου κριτικό και καρδιά ανοιχτή.

---

🔍 Ο Γκάντι υπό νέο φως: 5 ερωτήματα για σκέψη & συζήτηση

1. Μπορεί κάποιος να είναι ηθικός ηγέτης και ταυτόχρονα να φέρει αντιφάσεις στη ζωή του;
2. Η μη-βία του Γκάντι ήταν απόλυτη ή στρατηγική;
3. Μπορούμε να διαχωρίσουμε τις προσωπικές αδυναμίες από το δημόσιο έργο ενός προσώπου;
4. Ήταν ο Γκάντι φορέας κοινωνικής προόδου ή ενός ασκητικού συντηρητισμού;
5. Πώς επηρεάζει η αποκαθήλωση μύθων την ανάγκη μας για ηγετικά πρότυπα σήμερα;

Βιβλιογραφία & Πηγές

1. Lelyveld, Joseph – Great Soul: Mahatma Gandhi and His Struggle with India (Knopf, 2011)
2. Gandhi, M.K. – The Story of My Experiments with Truth (Αυτοβιογραφία)
3. Dalton, Dennis – Mahatma Gandhi: Nonviolent Power in Action (Columbia University Press, 1993)
4. Guha, Ramachandra – Gandhi: The Years That Changed the World, 1914-1948 (Penguin, 2018)
5. BBC Archive – Gandhi: Hero or Hypocrite?