Η Φωνή μέσω της Σιωπής των Ερημιτών: Οι Βίοι των Μεγάλων Ασκητών στην Ορθόδοξη Παράδοση

Reading Time: 8 minutes

Ανακαλύψτε τη ζωή και τη διδασκαλία των μεγάλων ερημιτών και ασκητών της Ορθόδοξης Παράδοσης. Αφιέρωση στην άσκηση, τη σιωπή και την προσευχή.

Η ζωή των ερημιτών στην Ορθόδοξη Εκκλησία είναι γεμάτη από μυστήριο, αλλά και από άσκηση, δοκιμασία, προσευχή και βάσανα, όλα με σκοπό να επιτευχθεί η θέωση, η ένωση του ανθρώπου με τον Θεό. Οι ερημίτες δεν αποσύρθηκαν απλώς από τον κόσμο, αλλά επιδίωξαν την πιο άμεση συνάντηση με τον Θεό μέσω του πόνου, της νηστείας, και της αδιάκοπης προσευχής. Ας εξετάσουμε τους βίους ορισμένων από τους πιο σημαντικούς ερημίτες που έζησαν στην Ορθόδοξη Εκκλησία.

1. Άγιος Αντώνιος ο Μέγας (251–356 μ.Χ.)

Ο Μέγας Αντώνιος γεννήθηκε το 251 μ.Χ. στην Άνω Αίγυπτο από πλούσιους και ενάρετους γονείς, τους οποίους έχασε σε νεαρή ηλικία. Συγκεντρώνει όμως την προσοχή του στην μυστική θεωρία των μοναχών της ερήμου και στην φροντίδα της μικρής αδελφής του. Γρήγορα αποφασίζει να εγκαταλείψει τα εγκόσμια και αναχωρεί για την έρημο, αφού πρώτα τακτοποίησε την μικρότερη αδελφή του και μοίρασε την μεγάλη πατρική περιουσία στους φτωχούς της περιοχής του.

Στην έρημο παίδευσε την ψυχή του και τιθάσευσε τα πάθη του φθάνοντας στα ανώτατα όρια της άσκησης ώστε η ψυχή του αγίου μπορούσε να εξέρχεται του σώματός του ενώ βρισκόταν ακόμη εν ζωή. Γίνεται το πρότυπο των ασκητών. Πολλοί εξ αυτών έφθαναν στην έρημο για να τον ακούσουν και να τον συμβουλευθούν. Παρέδωσε την μακάρια ψυχή του στον μισθαποδότη Θεό σε ηλικία 105 ετών.

Αν και, όπως λέγει ο Μέγας Αθανάσιος, μία από τις τελευταίες επιθυμίες του Οσίου Αντωνίου ήταν να μείνει κρυφός ο τόπος της ταφής του, οι μοναχοί που μόναζαν κοντά του έλεγαν ότι κατείχαν το ιερό λείψανό του, το οποίο επί Ιουστινιανού (561 μ.Χ.), κατατέθηκε στην Εκκλησία του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στην Αλεξάνδρεια και από εκεί αργότερα, το 635 μ.Χ., μεταφέρθηκε στην Κωνσταντινούπολη.

2. Αγία Μαρία η Αιγυπτία (5ος αιώνας)

Η Αγία Μαρία η Αιγυπτία είναι μία από τις πιο εντυπωσιακές προσωπικότητες στην Ορθόδοξη Εκκλησία, καθώς έζησε σε πλήρη απομόνωση και εσωτερική καθαρτικότητα. Γεννήθηκε στην Αίγυπτο και έζησε μια αμαρτωλή ζωή γεμάτη σαρκικές απολαύσεις. Ωστόσο, η ζωή της άλλαξε δραματικά όταν επισκέφθηκε την Ιερουσαλήμ και συνειδητοποίησε την αμαρτωλότητά της, καταλήγοντας να αποφασίσει να αφιερωθεί ολοκληρωτικά στον Θεό.

Αποσύρθηκε στην έρημο κοντά στον Ιορδάνη ποταμό και έζησε εκεί για 47 χρόνια σε πλήρη απομόνωση, αγωνιζόμενη με την νηστεία, τη σιωπή και την προσευχή για να καθαρθεί από τα πάθη της. Η ζωή της είναι μια υπενθύμιση της δύναμης της μετάνοιας και της αληθινής κάθαρσης μέσω της πλήρους αφοσίωσης στον Θεό.

3. Όσιος Ισαάκ ο Σύρος (7ος αιώνας)

Ο Όσιος Ισαάκ γεννήθηκε στις αρχές του 7^ου αιώνα, στο Μπέιτ Κατραγιέ, στην περιοχή του Κατάρ, στην νότια άκρη του Περσικού Κόλπου. Νέος ακόμη εισήλθε μαζί με τον αδελφό του στην Μονή του Αγίου Ματθαίου, και αφού προόδευσε πολύ στις αρετές, στην υπακοή και στη γνώση των Αγίων Γραφών, αποσύρθηκε στην ησυχία. Ο αδελφός του έγινε ηγούμενος της Μονής, και συνεχώς τον πίεζε να επιστρέψει στην Μονή για την πνευματική ωφέλεια των αδελφών. Η φήμη του αγίου Ισαάκ έφτασε ως την Νινευί, και οι πιστοί κατόρθωσαν να πείσουν τον αρχιεπίσκοπο Γιβαρτζή να τον χειροτονήσει επίσκοπο (περί το 648). Ο Ισαάκ υπάκουσε στο θέλημα του Θεού και άρχισε να κα­θοδηγεί με πολλή σοφία το πνευματικό του ποίμνιο.

4. Όσιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής (1897–1959)

Ο Άγιος Ιωσήφ ο Ησυχαστής (1897–1959) υπήρξε μία από τις πιο σημαντικές μορφές του Ορθόδοξου μοναχισμού του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε στην Πάρο και, το 1921, εγκαταστάθηκε στο Άγιον Όρος, όπου εκάρη μοναχός το 1925 με το όνομα Ιωσήφ. Από το 1938 εγκαταστάθηκε στη Μικρά Αγία Άννα, όπου αφιερώθηκε στη νοερά προσευχή και την ασκητική ζωή.

Η διδασκαλία του για την αδιάκοπη νοερά προσευχή και τη βαθιά ταπείνωση επηρέασε πολλές γενιές μοναχών και πιστών. Έλεγε: «Όπως η αναπνοή παρέχει ζωή στο σώμα, η νοερά προσευχή ενώνει με το Χριστώ και με το αιώνιο έλεός Του.» Κοιμήθηκε το 1959, και το 1982 τα λείψανά του μεταφέρθηκαν στη Νέα Σκήτη.

Η αγιοκατάταξή του πραγματοποιήθηκε το 2019 από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αναγνωρίζοντας την αγιότητα της ζωής του. Η πνευματική του κληρονομιά ζει μέσω των μαθητών του, όπως οι Γέροντες Εφραίμ Κατουνακιώτης και Ιωσήφ Βατοπαιδινός. Η διδαχή του για την ταπείνωση και τη νοερά προσευχή παραμένει πηγή έμπνευσης για το σύγχρονο μοναχισμό.

5. Όσιος Συμεών ο Στυλίτης (4ος–5ος αιώνας)

Έζησε στα μέσα του 5ου αιώνα μ.Χ., επί αυτοκράτορας Λέοντος του Μεγάλου και Πατριάρχου Αντιοχείας Μαρτυρίου. Ο Συμεών γεννήθηκε στο χωριό Σισάν της Κιλικίας το 389 μ.Χ., από γονείς βοσκούς. Βοσκός ήταν και αυτός στα νεανικά του χρόνια. Από μικρός ήταν αφοσιωμένος με όλη του την ψυχή στα θεία. Τόσο θερμές ήταν οι προσευχές του προς το Θεό, ώστε πολλές φορές λουζόταν από δάκρυα. Κάποια μέρα, του έκαναν μεγάλη εντύπωση τα λόγια του Χριστού, «μακάριοι οἱ πενθοῦντες, ὅτι αὐτοὶ παρακληθήσονται. Μακάριοι οἱ καθαροὶ τῇ καρδίᾳ, ὅτι αὐτοὶ τὸν Θεὸν ὄψονται» (Ματθαίου, ε’ 4,8). Δηλαδή, μακάριοι είναι εκείνοι που πενθούν για τις αμαρτίες τους και για το κακό που επικρατεί στον κόσμο, διότι αυτοί θα παρηγορηθούν από το Θεό. Μακάριοι, επίσης, είναι εκείνοι που έχουν την καρδιά τους καθαρή από κάθε μολυσμό αμαρτίας, διότι αυτοί θα δουν το Θεό. Ποθώντας, λοιπόν, και ο Συμεών να κάνει τέτοια ζωή, πήγε κοντά στον όσιο Ηλιόδωρο, όπου έμεινε 10 χρόνια, και έγινε μοναχός. Επιθυμώντας, όμως, περισσότερη ησυχαστική ζωή, αποσύρθηκε σε ένα κελί στο χωριό Τελανισό, όπου ασκήτεψε τρία χρόνια. Η φήμη της αγίας του ζωής έκανε να συρρέουν πλήθη λάου κοντά του. Αλλά ο Συμεών, αποφεύγοντας την ακατάπαυστη εκείνη κοινωνικότητα και θέλοντας ακόμα περισσότερη ασκητική ζωή, εγκαταστάθηκε επάνω σ’ ένα στυλό 36 πήχεων! Με τον ιδιόρρυθμο αυτό τρόπο ασκήτεψε 37 χρόνια. Αλλά και με τη χάρη του Θεού έκανε τελικά τη ζωή που επιθυμούσε και που μακαρίζει ο Κύριος. Κοιμήθηκε το 459 μ.Χ. και κηδεύτηκε από τον πατριάρχη Αντιόχειας Μαρτύριο στη μεγάλη εκκλησία της Αντιόχειας.

6. Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ (1759–1833)

Ο Όσιος Σεραφείμ γεννήθηκε το 1759 στο Κουρσκ της Ρωσίας. Από μικρή ηλικία ένιωσε βαθιά έλξη προς τον Θεό. Στα 19 του χρόνια έγινε μοναχός στη Μονή του Ντιβέγιεβο και αφιερώθηκε πλήρως στην προσευχή, τη νηστεία και την άσκηση.

Έζησε για πολλά χρόνια σε απομόνωση στο δάσος, όπου αφιερώθηκε στην καρδιακή προσευχή. Εκεί υπέμεινε σκληρούς σωματικούς πόνους και δοκιμασίες, ακόμη και επίθεση ληστών, χωρίς να χάσει την πίστη ή τη γαλήνη του. Λέγεται ότι για 1.000 νύχτες προσευχόταν γονατιστός πάνω σε μια πέτρα.

Αργότερα άνοιξε την πόρτα του κελιού του στον κόσμο και έγινε στάρετς — πνευματικός καθοδηγητής. Υποδεχόταν χιλιάδες ανθρώπους, προσφέροντάς τους λόγο αγάπης, ειρήνης και ελπίδας. Έγινε γνωστός για το προφητικό και ιαματικό του χάρισμα, και χαιρετούσε κάθε επισκέπτη με τα λόγια: «Χαρά μου, Χριστὸς ἀνέστη!»

Η Παναγία ήταν πάντοτε στο κέντρο της ζωής του, και η παρουσία της καθόρισε πολλές στιγμές της πορείας του. Κοιμήθηκε εν ειρήνη το 1833 και ανακηρύχθηκε άγιος το 1903, με τη συμμετοχή χιλιάδων πιστών και του Τσάρου Νικολάου Β’.

Ο Όσιος Σεραφείμ παραμένει μέχρι σήμερα ένα από τα πιο αγαπημένα πρόσωπα της Ορθοδοξίας, σύμβολο της αγάπης, της πραότητας και της αληθινής μετάνοιας.

7.Όσιος Νείλος ο Μυροβλύτης (17ος αιώνας)

Ο Όσιος Νείλος ο Μυροβλύτης, κατά κόσμον Νικόλαος Τερζάκης, γεννήθηκε το 1601 στο χωριό Άγιος Πέτρος Κυνουρίας στην Αρκαδία. Από νεαρή ηλικία αφιερώθηκε στον μοναχισμό, εισερχόμενος στη Μονή Παναγίας Μαλεβής, όπου χειροτονήθηκε ιεροδιάκονος και αργότερα ιερομόναχος με το όνομα Νείλος. Αναζητώντας ανώτερη πνευματική άσκηση, μετέβη στο Άγιον Όρος, όπου ασκήτευσε στο σπήλαιο του Αγίου Πέτρου του Αθωνίτη. ​

Η ζωή του χαρακτηριζόταν από αυστηρή άσκηση, νηστεία και αδιάλειπτη προσευχή. Κοιμήθηκε ειρηνικά στις 12 Νοεμβρίου 1651 και ενταφιάστηκε πλησίον του σπηλαίου του. Κατά την ανεύρεση των λειψάνων του, η σπηλιά ανέβλυζε μύρο, γεγονός που του προσέδωσε το προσωνύμιο «Μυροβλύτης». ​

Η κάρα του Αγίου φυλάσσεται στη Μονή Μεγίστης Λαύρας του Αγίου Όρους, ενώ απότμημα του ιερού λειψάνου του βρίσκεται στη Μονή Παναγίας Μαλεβής στην Κυνουρία. Η μνήμη του τιμάται στις 12 Νοεμβρίου εκάστου έτους.​

8.Όσιος Μακάριος ο Αιγύπτιος (4ος αιώνας)

Ο Όσιος Μακάριος ο Αιγύπτιος γεννήθηκε το 301 μ.Χ. σε κάποιο χωριό της Άνω Αιγύπτου και έζησε στα χρόνια του Θεοδοσίου του Μεγάλου (379 – 395 μ.Χ.). Σε ηλικία 30 χρόνων αποσύρθηκε στην έρημο της Νιτρίας και στη Συρία, όπου παρέμεινε για εξήντα ολόκληρα χρόνια και απέκτησε μεγάλη φήμη για τον ασκητικό του βίο και τις άλλες θαυμαστές αρετές του. Επειδή, παρά το νεαρό της ηλικίας του, προέκοπτε στις αρετές ονομάσθηκε «παιδαριογέρων». Έτσι, λοιπόν, αφού ασκήθηκε ο Όσιος Μακάριος και έφθασε σε βαθύ γήρας, κοιμήθηκε με ειρήνη το 395 μ.Χ.

Οι βίοι των ερημιτών αναδεικνύουν μια ζωή αφιερωμένη στον Θεό μέσα από τη σιωπή, την προσευχή και την αυστηρή άσκηση. Αυτοί οι μεγάλοι ασκητές, παρά τις δύσκολες συνθήκες της ερημικής ζωής, όχι μόνο καθαρτήκαν οι ίδιοι αλλά έπαιξαν και καθοριστικό ρόλο στην πνευματική καλλιέργεια και αναγέννηση των χριστιανικών κοινοτήτων τους, μεταδίδοντας το παράδειγμά τους στους μελλοντικούς μοναχούς και πιστούς.