Τσε Γκεβάρα χωρίς φίλτρο: Μύθοι & Πραγματικότητες

Reading Time: 4 minutes

Η αλήθεια πίσω από τον θρύλο του ρομαντικού επαναστάτη – ένας άνθρωπος με ιδανικά, αλλά και σκοτεινές επιλογές – ένας πολέμιος της ΛΟΑΤΚΙ κοινότητας.

---

Η εικόνα του Ερνέστο “Τσε” Γκεβάρα με το μπερέ και το διεισδυτικό βλέμμα κοσμεί αφίσες, μπλουζάκια και τοίχους σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Για κάποιους, είναι το απόλυτο σύμβολο αντίστασης· για άλλους, ένας ωραιοποιημένος επαναστάτης με αιματηρό παρελθόν. Ο μύθος του Τσε έχει αποκτήσει σχεδόν μεταφυσικές διαστάσεις — αλλά ποια είναι η ιστορική αλήθεια πίσω από το πρόσωπο που έγινε σύμβολο;

Σε αυτό το άρθρο επιχειρούμε μια νηφάλια αποτίμηση του Γκεβάρα, πέρα από αγιογραφίες ή δαιμονοποιήσεις. Μελετάμε τι πραγματικά πρέσβευε, τι κατάφερε, τι απέτυχε και ποια ήταν η στάση του απέναντι στην εξουσία, την ελευθερία – και τους διαφορετικούς.

---

ΜΥΘΟΙ

1. Ήταν απλώς ένας ρομαντικός επαναστάτης.
Ο Τσε συχνά παρουσιάζεται ως ιδεαλιστής που μάχεται για την ελευθερία και την κοινωνική δικαιοσύνη. Ωστόσο, ήταν σκληρός μαρξιστής-λενινιστής, που πίστευε ακράδαντα στην ένοπλη επανάσταση και θεωρούσε τη βία αναγκαίο μέσο για την αλλαγή του κόσμου.

2. Ήταν πολέμιος της εξουσίας.
Αφού συνέβαλε στην ανατροπή της δικτατορίας του Μπατίστα, έγινε αναπόσπαστο κομμάτι του νέου αυταρχικού καθεστώτος. Συμμετείχε στη δημιουργία μυστικών υπηρεσιών, μηχανισμών καταστολής και επιτροπών επαναστατικής δικαιοσύνης που οδηγούσαν σε εκτελέσεις χωρίς δίκαιες δίκες.

3. Ήταν επιτυχημένος στρατιωτικός ηγέτης.
Παρότι ηγήθηκε επιτυχώς σε κρίσιμες μάχες της Κουβανικής Επανάστασης, οι αποστολές του στο Κονγκό και τη Βολιβία απέτυχαν παταγωδώς. Δεν κατάφερε να κατανοήσει τις τοπικές συνθήκες και υποτίμησε τις δυνατότητες των αντιπάλων του.

4. Δεν είχε σχέση με εκτελέσεις.
Ως επικεφαλής της φυλακής Λα Καμπάνια στην Αβάνα, ο Τσε ενέκρινε και διέταξε δεκάδες —αν όχι εκατοντάδες— εκτελέσεις πρώην αξιωματούχων του παλιού καθεστώτος. Οι «δίκες» ήταν συνοπτικές, συχνά χωρίς ενοχοποιητικά στοιχεία ή δυνατότητα υπεράσπισης.

5. Υπερασπιζόταν τα ατομικά δικαιώματα.
Η πραγματικότητα είναι πως ο Τσε θεωρούσε την ατομικότητα υποταγμένη στη «συλλογική επαναστατική συνείδηση». Ειδικά απέναντι στους ομοφυλόφιλους, υπήρξε έντονα αρνητικός. Θεωρούσε την ομοφυλοφιλία παρεκκλίνουσα συμπεριφορά που δεν είχε θέση στον “νέο σοσιαλιστικό άνθρωπο”. Στην Κούβα της δεκαετίας του ’60, χιλιάδες ΛΟΑΤΚΙ άτομα στάλθηκαν σε στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας για «αναμόρφωση», πολιτική στην οποία ο Γκεβάρα σιωπηλά συναίνεσε — αν όχι ενίσχυσε.

6. Ήταν αντίπαλος της καταναγκαστικής εργασίας.
Αντιθέτως, ως υπουργός Βιομηχανίας και βασικός θεωρητικός της «νέας κουβανικής οικονομίας», ο Τσε υποστήριξε και προώθησε το μοντέλο της “υποχρεωτικής εθελοντικής εργασίας” (trabajo voluntario obligatorio). Πίστευε ότι κάθε πολίτης όφειλε να εργάζεται μία μέρα την εβδομάδα, χωρίς αμοιβή, π.χ. στα χωράφια ζαχαροκάλαμου, για να συμβάλλει στο σοσιαλιστικό ιδεώδες. Ο ίδιος συμμετείχε προσωπικά σε αυτές τις εργασίες, όμως η «εθελοντική» τους φύση ήταν καθαρά θεωρητική — η κοινωνική πίεση και η κρατική επιτήρηση τις μετέτρεπαν σε de facto υποχρέωση.

---

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΕΣ

1. Ήταν βαθιά ιδεολόγος.
Ο Τσε δεν πολεμούσε για χρήμα ή εξουσία. Ήταν πιστός στην επαναστατική του αποστολή και στην ιδέα ενός σοσιαλιστικού κόσμου, ακόμη κι αν αυτό σήμαινε τη ζωή του.

2. Απαρνήθηκε προνόμια και καριέρα.
Παρά το κύρος του στην Κούβα, εγκατέλειψε τις θέσεις του και την άνεση της ζωής στην Αβάνα, για να πολεμήσει στη ζούγκλα του Κονγκό και της Βολιβίας. Έμεινε πιστός στο αντάρτικο μέχρι τέλους.

3. Άφησε ιδεολογικό έργο.
Τα γραπτά του, όπως το “Αντάρτικος Πόλεμος” και το “Ο σοσιαλισμός και ο άνθρωπος στην Κούβα”, αποτελούν μέχρι σήμερα αναφορά για πολλές επαναστατικές κινήσεις και ιδεολογικά ρεύματα της Αριστεράς.

4. Έγινε σύμβολο αντίστασης.
Παρά τις αντιφάσεις του, η μορφή του Τσε συνεχίζει να εμπνέει καταπιεσμένους και κοινωνικά αποκλεισμένους σε όλο τον κόσμο. Είτε ως ρομαντική εικόνα, είτε ως πραγματικό πρότυπο, παραμένει σημείο αναφοράς για όσους ονειρεύονται έναν άλλο κόσμο.

---

Επίλογος

Ο Τσε Γκεβάρα δεν ήταν ούτε άγιος, ούτε δαίμονας. Ήταν ένα παιδί της εποχής του — μιας εποχής ιδεολογικών συγκρούσεων, αποικιοκρατικής αποσύνθεσης, αλλά και απάνθρωπων πρακτικών στο όνομα της απελευθέρωσης. Η ιστορία του μάς θυμίζει πως οι ήρωες δεν είναι ποτέ μονοδιάστατοι. Πίσω από κάθε φωτογραφία, υπάρχει ένας άνθρωπος. Και πίσω από κάθε σύμβολο, μια πολύ πιο σύνθετη αλήθεια.