Ιλλυριοί και Αλβανοί: Η θεωρητική γέφυρα μιας αβέβαιης ιστορικής συνέχειας

Reading Time: 4 minutes

Μια Ιστορία Χωρίς Άμεσες Αποδείξεις: Η Δημιουργία Εθνικής Κληρονομιάς για Εσωτερική Κατανάλωση στην Αλβανία.

Η εθνική ταυτότητα είναι συχνά προϊόν σύνθετων ιστορικών διεργασιών και ερμηνειών. Στην περίπτωση της Αλβανίας, ο ισχυρισμός ότι οι σημερινοί Αλβανοί αποτελούν άμεσους απογόνους των αρχαίων Ιλλυριών έχει καλλιεργηθεί ευρέως στον δημόσιο και ακαδημαϊκό λόγο εντός της χώρας. Παρότι αυτή η άποψη έχει προσλάβει σχεδόν εθνοϊδρυτικό χαρακτήρα, η διεθνής ιστορική και αρχαιολογική έρευνα αντιμετωπίζει τον ισχυρισμό αυτόν ως θεωρητική υπόθεση και όχι ως τεκμηριωμένο γεγονός.

Ποιοι ήταν οι Ιλλυριοί;

Οι Ιλλυριοί ήταν μια ομάδα ινδοευρωπαϊκών φύλων που ζούσαν κατά την αρχαιότητα κυρίως στις περιοχές των δυτικών Βαλκανίων — σημερινές Αλβανία, Κόσοβο, Μαυροβούνιο, Βοσνία, και Δαλματία. Δεν αποτέλεσαν ποτέ ενιαίο πολιτικό ή πολιτισμικό σύνολο, ενώ η ταυτότητά τους καθορίζεται περισσότερο από εξωτερικές αναφορές (π.χ. ελληνικές και ρωμαϊκές πηγές) παρά από ίδιες γραπτές παραδόσεις, καθώς οι Ιλλυριοί δεν άφησαν γραφή [1][2].

Οι πολιτισμοί που σχετίζονται με αυτούς (π.χ. Γλασίνιτσα, Ματί) χαρακτηρίζονται από ταφικά έθιμα, μεταλλουργία και τοπικές μορφές οχύρωσης, χωρίς όμως να υπάρχει συνοχή ή ενιαία πολιτισμική έκφραση [3].

Η Αλβανική γλώσσα και η θεωρία της ιλλυρικής καταγωγής

Η αλβανική γλώσσα είναι μια ιδιότυπη ινδοευρωπαϊκή γλώσσα, η οποία δεν έχει κοντινούς ζωντανούς συγγενείς. Πρώτη εμφανίζεται τεκμηριωμένα μόλις τον 15ο αιώνα μ.Χ., δηλαδή περίπου 1500 χρόνια μετά την εξαφάνιση των Ιλλυριών από την ιστορική σκηνή [4]. Η θεωρία ότι η αλβανική κατάγεται από τις ιλλυρικές διαλέκτους είναι μια υπόθεση που υποστηρίζεται κυρίως στη βάση γλωσσολογικών υποστρωμάτων, αλλά χωρίς να υπάρχουν ικανά δείγματα της ιλλυρικής γλώσσας για σύγκριση [5][6].

Η θεωρία αυτή, αν και διαδεδομένη, δεν μπορεί να αποδειχθεί, καθώς οι γλωσσικές πηγές για την ιλλυρική περιορίζονται σε ονόματα προσώπων και τοπωνυμίες [2].

Η “πολιτισμική συνέχεια”: υπόθεση χωρίς υλικά θεμέλια

Οι ισχυρισμοί περί πολιτισμικής συνέχειας από πολιτισμούς όπως ο Ματί ή η Γλασίνιτσα προς τους Αλβανούς στηρίζονται σε γεωγραφική εγγύτητα και αρχαιολογική συνέχεια ορισμένων ταφικών και οικιστικών προτύπων, όχι όμως σε γλωσσικά, επιγραφικά ή εθνολογικά στοιχεία [3][7].

Η αρχαιολογική επιστήμη δεν αναγνωρίζει την πολιτισμική ταύτιση αρχαίων πολιτισμών με σύγχρονες εθνότητες, παρά μόνο μέσα από πειστικά και πολλαπλά τεκμήρια. Στην περίπτωση της Αλβανίας, η απουσία γραπτών πηγών, διακοπή ιστορικής συνέχειας και οι πολυάριθμες επιμειξίες καθιστούν τον ισχυρισμό περί “ιλλυρικής καθόδου” της αλβανικής ταυτότητας μη επαρκώς θεμελιωμένο.

Η διεθνής ιστοριογραφία: επιφυλάξεις και νηφαλιότητα

Η πλειοψηφία των ανεξάρτητων, διεθνώς αναγνωρισμένων ιστορικών και αρχαιολόγων διατηρεί επιφυλάξεις ως προς την άμεση σύνδεση των Αλβανών με τους Ιλλυριούς. Οι ερμηνείες που ταυτίζουν τον σημερινό αλβανικό πληθυσμό με τους Ιλλυριούς προσεγγίζονται ως ενδεχόμενες εθνογενετικές κατασκευές, συχνά διαμορφωμένες στο πλαίσιο του 19ου και 20ού αιώνα, όταν τα Βαλκάνια τελούσαν υπό έντονες εθνικές ζυμώσεις και αναζητήσεις ιστορικής νομιμοποίησης [6][8].

Αναγνωρίζεται, ωστόσο, πως ορισμένα υποστρώματα του πληθυσμού στη σημερινή Αλβανία ενδέχεται να έχουν τοπική, βαλκανική καταγωγή, όμως αυτό δεν ισοδυναμεί με εθνοτική ή γλωσσική ταύτιση με τους Ιλλυριούς.

Συμπερασματικά:

Η ιδέα πως οι Αλβανοί είναι απευθείας απόγονοι των Ιλλυριών παραμένει μια ελκυστική αλλά θεωρητική ερμηνεία, που δεν στηρίζεται σε άμεσες ή αδιάσειστες αποδείξεις. Όπως συμβαίνει συχνά στην ιστορία, η επιθυμία για ιστορική συνέχεια δεν ισοδυναμεί με ιστορική απόδειξη.

Η επιστημονική ιστοριογραφία οφείλει να διακρίνει τις εθνικές αφηγήσεις από την τεκμηριωμένη ιστορική γνώση — και στην περίπτωση της “ιλλυρικής καταγωγής” των Αλβανών, η γνώση αυτή παραμένει σε μεγάλο βαθμό ανοιχτή και ελλιπώς τεκμηριωμένη.

---

📚 Βιβλιογραφία

1. John Wilkes – The Illyrians (1992, Blackwell Publishers)
2. Aleksandar Stipčević – The Illyrians: History and Culture (1977, Školska knjiga)
3. N.G.L. Hammond – Epirus: The Geography, the Ancient Remains, the History and Topography of Epirus and Adjacent Areas (1967, Clarendon Press)
4. Robert Elsie – Historical Dictionary of Albania (2010, Scarecrow Press)
5. Eric Hamp – “The Position of Albanian” in Ancient Indo-European Dialects (1966, University of California Press)
6. Noel Malcolm – Kosovo: A Short History (1998, Macmillan)
7. M. Winnifrith – Shattered Eagles: Balkan Fragments (1995, Duckworth)
8. Miranda Vickers – The Albanians: A Modern History (1995, I.B. Tauris)